Ryszard Szurkowski

Ryszard Jan Szurkowski (ur. 12 stycznia 1946 w Świebodowie, zm. 1 lutego 2021 w Radomiu) – jeden z najwybitniejszych w historii polskich kolarzy szosowych, dwukrotny wicemistrz olimpijski, czterokrotny medalista mistrzostw świata, najbardziej znany ze zdominowania przez kilka lat z rzędu Wyścigu Pokoju, trzykrotny mistrz świata amatorów oraz dwunastokrotny mistrz Polski; poseł na Sejm PRL IX kadencji; w latach 2010–2011 prezes Polskiego Związku Kolarskiego.

Ukończył liceum ogólnokształcące (1975) oraz Akademię Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (1984) i jest z wykształcenia nauczycielem wf oraz trenerem kolarstwa.

Samouk i naturalny talent kolarski. W zawodach kolarskich startował od 1963, początkowo jako niezrzeszony amator. Pierwszymi sukcesami było mistrzostwo Polski w kolarstwie przełajowym, wicemistrzostwo Polski w mistrzostwach górskich oraz 4. miejsce w indywidualnych mistrzostwach Polski w 1968. Od 1969 był członkiem kadry narodowej, kiedy to po raz pierwszy wystartował w Wyścigu Pokoju i od razu stanął na drugim miejscu podium. Kolejne lata to pasmo osiągnięć, dzięki którym Szurkowski zyskał miano najlepszego kolarza-amatora na świecie. Wszechstronny kolarz niemal we wszystkich specjalnościach jazdy szosowej. Wieloletnie doświadczenie i uczestnictwo w wielu wyścigach sprawiło, że był świetnym taktykiem, mającym zmysł orientacji i właściwej oceny przebiegu walki na szosie. Z tego względu wybierano go - po rezygnacji Zenona Czechowskiego - na kapitana polskiego zespołu. Przez najbliższych kolegów z kolarskiego peletonu nazywany przydomkiem „Bibi”.

Czterokrotnie (w latach 1970, 1971, 1973 i 1975) wywalczył pierwsze miejsce w Wyścigu Pokoju. W sumie w tych zawodach przejechał 89 etapów (z czego 52 w koszulce lidera), wygrał 13 etapów, a po 9 razy był drugi i trzeci. Na igrzyskach olimpijskich w Monachium w 1972 i rozgrywanych cztery lata później igrzyskach w Montrealu zdobywał srebrne medale w drużynowej jeździe na czas.

W 1973 zdobył na mistrzostwach świata w Barcelonie złoty medal w wyścigu ze startu wspólnego amatorów oraz drużynowej jeździe na czas (wspólnie z Tadeuszem Mytnikiem, Lucjanem Lisem i Stanisławem Szozdą). Na rozgrywanych rok później mistrzostwach świata w Montrealu zdobył srebro ze startu wspólnego, przegrywając tylko z Januszem Kowalskim. Ponadto na mistrzostwach świata w Yvoir w 1975 razem z Tadeuszem Mytnikiem, Stanisławem Szozdą i Mieczysławem Nowickim zdobył kolejny złoty medal w drużynowej jeździe na czas. Dziewięciokrotnie startował na mistrzostwach świata.

Pięciokrotnie został indywidualnym mistrzem Polski w latach 1969, 1974, 1975, 1978 i 1979 w wyścigu szosowym, raz mistrzem Polski w wyścigu górskim w 1974 oraz trzykrotnie mistrzem Polski w jeździe parami w latach 1972 oraz 1975 (ze Szczepanem Klimczakiem) i 1980 (z Jerzym Kuczko). Był również dwukrotnie mistrzem Polski w wyścigu drużynowym w latach 1975 i 1976 (wraz z kolegami Janem Brzeźnym, Janem Faltynem i Szczepanem Klimczakiem) będąc zawodnikiem klubu KS „Dolmel” Wrocław. Siedmiokrotnie zdobywał tytuł wicemistrza Polski: raz w wyścigu indywidualnym w 1973, trzykrotnie w wyścigu górskim w latach 1968, 1975 i 1976, dwukrotnie w jeździe parami w latach 1973 (wspólnie ze Szczepanem Klimczakiem) i 1978 (wspólnie z Janem Faltynem) oraz drużynowo z KS „Dolmel” Wrocław w 1973 (wspólnie ze Szczepanem Klimczakiem, Antonim Jankowskim i Januszem Kierzkowskim). Do kolekcji medali mistrzostw Polski należy dodać również 8 medali brązowych. Choć nigdy nie udało mu się wygrać klasyfikacji generalnej Tour de Pologne, to do niego należy rekord wygranych etapów (15). Czterokrotnie w tym wyścigu triumfował w klasyfikacji punktowej – w latach 1971, 1973, 1974 i 1979 oraz dwukrotnie w klasyfikacji górskiej – w 1971 i 1974.

Zwyciężał także w zagranicznych wyścigach: Circuit de la Sarthe (1969), Wielka Nagroda Annaby (1971, 1979), Dookoła Bułgarii (1971), Dookoła Szkocji (1972), Tour du Limousin (1974), Dookoła Anglii (1974), Dookoła Dolnej Austrii (1977), Oster Radrennen (1978), Dookoła Egiptu (1979).

Startował również w wyścigach z kolarzami zawodowymi. W 1974 podczas pierwszej z nimi konfrontacji, do jakiej doszło w wyścigu Paryż-Nicea, w końcowej klasyfikacji zajął 28. miejsce, raz przyjeżdżając na metę etapową na drugiej pozycji oraz dwukrotnie na trzeciej, będąc jednym z najaktywniejszych kolarzy tego wyścigu (trzeci w klasyfikacji za Belgami Rikiem Van Lindenem i Eddym Merckxem). Mimo składanych propozycji przedstawicieli grup zawodowych (m.in. belgijskiej Molteni), przy sprzeciwie Polskiego Związku Kolarskiego, nigdy nie został profesjonalistą, reprezentując do końca swojej kariery biało-czerwone barwy narodowe.

W 1980 skończył karierę reprezentacyjną, a dwa lata później będąc zawodnikiem KS „Polonez” Warszawa zakończył karierę klubową. Po raz ostatni jako zawodnik wystąpił w 1984, w wyścigu Tour de Pologne, zajmując w klasyfikacji generalnej 59. miejsce, po którym zakończył ostatecznie swoją karierę. Dwukrotnie wygrał plebiscyt Przeglądu Sportowego na najlepszego sportowca Polski (w 1971 i 1973). W 1970 został laureatem nagrody Fair Play przyznawanej przez UNESCO, za dżentelmeńskie oddanie własnego roweru rezerwowego Zygmuntowi Hanusikowi podczas mistrzostw Polski. Drugi w Plebiscycie na Najlepszego Sportowca Polski XX wieku (za Ireną Szewińską).

Był zawodnikiem klubów: Radomiak Radom (1966, na czas odbywania służby wojskowej), LZS z Milicza (1966–1968), KS „Dolmel” z Wrocławia (1968–1978), FSO Warszawa (1979) i KS „Polonez” Warszawa (1979–1982).

W latach 1984–1988 był trenerem kadry narodowej kolarzy szosowych. Jego podopieczny, Lech Piasecki, zwyciężył w Wyścigu Pokoju oraz został mistrzem świata w wyścigu indywidualnym w 1985, zaś drużyna zdobyła srebrny medal na igrzyskach w Seulu. W 1997 był szefem wyszkolenia PZKol. W latach 1988–1989 prowadził pierwszą w Polsce zawodową grupę kolarską Exbud Kielce, potem założył Klub Sportowy „Szurkowski” w Warszawie (1991), był także dyrektorem polskiej części Wyścigu Pokoju. W latach 2007–2008 był prezesem zawodowej grupy kolarstwa górskiego MTB Halls Team. Obecnie prowadzi sklep z artykułami kolarskimi w Warszawie. W okresie od 31 marca 2010 do 5 marca 2011 był prezesem Polskiego Związku Kolarskiego.

W latach 1985–1989 był posłem na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z listy krajowej (jako bezpartyjny). W 2005 kandydował do Sejmu RP, otwierając wrocławską listę Socjaldemokracji Polskiej, która nie osiągnęła progu wyborczego (także będąc bezpartyjnym). Był członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2015.

Bohater książki Marka Jóźwika Rowerem do Europy (1992) oraz Ryszard Szurkowski. Skasować tę ucieczkę! – 14. odcinka komiksu Słynni polscy olimpijczycy (kolekcja „Gazety Wyborczej”). Od 2011 jest jednym z felietonistów magazynu „Rowertour”, poświęconego turystyce rowerowej.

W 1972 Ryszard Szurkowski został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 1976 Krzyżem Oficerskim, w 1986 Krzyżem Komandorskim i w 1999 Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą. Był również siedmiokrotnie odznaczany złotym medalem „Za Wybitne Osiągnięcia Sportowe”.

Ryszard Szurkowski przeżył osobistą tragedię w związku z zamachem 11 września 2001 na World Trade Center w Nowym Jorku. Na miejscu zginął jego syn, 31-letni wówczas Norbert, który pracował na 104. piętrze jednej z wież.

Źródło: Wikiedia