Irena Szewińska

Irena Kirszenstein-Szewińska (ur. 24 maja 1946 w Leningradzie, zm. 29 czerwca 2018 w Warszawie) – polska lekkoatletka, która specjalizowała się w biegach sprinterskich i skoku w dal. Po zakończeniu kariery działaczka krajowych i międzynarodowych organizacji sportowych. Należy do najbardziej utytułowanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii; na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich stawała na podium (łącznie zdobyła siedem medali).

Irena Szewińska urodziła się w rodzinie żydowskiej. Jej ojciec pochodził z Warszawy a matka z Kijowa. Poznali się w czasie studiów w Leningradzie. W 1947 r. wraz z córką wyjechali do Warszawy.

Absolwentka XXXVII Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie oraz Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego (1970, specjalizacja ekonomia transportu).

Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz dziesięciokrotna mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 3 w hali). Wielokrotna reprezentantka Polski w meczach międzypaństwowych i pucharze Europy. W latach 1965-1979 zdobyła też 24 medale mistrzostw Polski na 100 metrów, 200 metrów, 400 metrów, w sztafecie 4 × 100 metrów oraz w skoku w dal.

W 1967 roku wyszła za mąż za Sławomira Szewińskiego (znanego pod imieniem Janusz), także sportowca, biegającego na 400 metrów przez płotki (później jej fotografa). Ich synami są Andrzej Szewiński (ur. 1970), były członek reprezentacji Polski w siatkówce, obecnie senator, oraz Jarosław (ur. 1981) informatyk.

Lekkoatletykę zaczęła uprawiać jesienią 1960 roku mając 14 lat w grupie uczniów Szkoły Podstawowej nr 37 w Warszawie, której trenerem był dawny oszczepnik, finalista igrzysk olimpijskich z Melbourne (1956), Jan Kopyto. Od początku kariery startowała w barwach warszawskiej Polonii. Początkowo występowała m.in. w czwartkach lekkoatletycznych, a w 1962 roku zdobyła w Łodzi pierwsze medale mistrzostw Polski młodzików. Pierwsze międzynarodowe sukcesy odniosła już w 1964 roku – podczas rozgrywanych w Warszawie europejskich igrzysk juniorów (późniejsze mistrzostwa Europy juniorów) zdobyła trzy złote medale wygrywając bieg na 200 metrów i skok w dal oraz wraz z koleżankami w biegu rozstawnym 4 × 100 metrów. Miesiąc później na igrzyskach olimpijskich w Tokio wywalczyła srebrne medale w skoku w dal i biegu na 200 metrów, a wraz z Teresą Ciepły, Haliną Górecką i Ewą Kłobukowską poprawiając rekord świata (czasem 43,69) zdobyła złoto w sztafecie sprinterskiej. Rok później zdobyła w Budapeszcie trzy medale uniwersjady, a w 1966 także w stolicy Węgier wywalczyła cztery (w tym trzy złote) krążki mistrzostw Europy. W 1968 w Meksyku podczas igrzysk olimpijskich zwyciężyła w biegu na 200 metrów poprawiając czasem 22,58 rekord świata oraz zdobyła brąz na dystansie 100 metrów. W biegu rozstawnym 4 × 100 metrów Polki zgubiły pałeczkę (ostatecznie dobiegły do mety nie awansując do finału) – w efekcie manipulacji medialnych i wydarzeń związanych z marcem 1968 roku Szewińska stała się w związku z tym wydarzeniem obiektem ataków antysemickich. Wstawił się za nią w "Ekspresie Wieczornym" znany felietonista Wiech. Zimą 1969 zdobyła w Belgradzie trzy medale lekkoatletycznych europejskich igrzysk halowych. W związku z ciążą opuściła sezon letni 1969, a w 1970 po urodzeniu syna Andrzeja wystartowała w uniwersjadzie w Turynie odpadając już w półfinale biegu na 100 metrów. Zimą 1971 stanęła na podium halowych mistrzostw Europy w skoku w dal[16]. Latem 1971 na mistrzostwach Europy w Helsinkach zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów[13]. W sylwestra z 1971 na 1972, podczas zgrupowania w Zakopanem doznała kontuzji (skręcenie kostki lewej nogi), przez co musiała zrezygnować ze startów w skoku w dal[4]. Podczas igrzysk olimpijskich w Monachium zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów i dotarła do półfinałów rywalizacji na dystansie 100 metrów. Tuż za podium, na czwartym miejscu, zakończyła start w biegu na 60 metrów halowych mistrzostwach Europy w Rotterdamie, a rok później podczas halowego czempionatu zdobyła brąz w biegu na 60 metrów. Od jesieni 1973 roku rozpoczęła starty w biegu na 400 metrów. W sezonie letnim 1974 trzy medale (w tym dwa złote w biegach na 100 i 200 metrów) podczas mistrzostw Europy w Rzymie. Na początku marca w Katowicach rozegrano halowe mistrzostwa Europy, w których Szewińska zdobyła brązowy medal w biegu na 60 metrów. Na igrzyskach olimpijskich w Montrealu w 1976 roku zdobyła złoty medal ustanawiając czasem 49,29 nowy rekord świata. Dwukrotnie zdobywała brązowe medale mistrzostw Europy w Pradze (1978). Podczas swojego ostatniego olimpijskiego startu – na igrzyskach olimpijskich w Moskwie w 1980 roku – dotarła do półfinału biegu na 400 metrów.

Po zakończeniu kariery sportowej

Po zakończeniu w 1980 roku kariery sportowej Irena Szewińska rozpoczęła działalność w szeregu organizacji. Od 1980 do 2009 roku zasiadała w Zarządzie Polskiego Związku Lekkiej Atletyki (w latach 1997–2009 była prezesem PZLA). W latach 1982-1989 była członkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1984 została wybrana do Komitetu Kobiecego International Association of Athletics Federations (IAAF), w 1995 do Rady European Athletics Association. Od 2005 do 2009 i ponownie od 2011 roku zasiada w Radzie IAAF (Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych). Jest członkiem Polskiego Komitetu Olimpijskiego, a od 1998 jest członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. W 2005 była członkiem wyborczego Komitetu Honorowego Lecha Kaczyńskiego. Po aferze finansowej w 2009 roku nie ubiegała się o reelekcję na stanowisku Prezesa Polskiego Związku Lekkiej Atletyki.

Jako przedstawiciel Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego była członkiem Komisji Koordynacyjnej sprawdzającej stan przygotowań do igrzysk olimpijskich w Atenach (2004), Londynie (2012) oraz Tokio (2020.

Została członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku.

Nagrody i wyróżnienia

W 1974 została wybrana w plebiscycie agencji prasowej United Press International najlepszą sportswoman świata, wygrała wówczas także doroczny plebiscyt Track & Field Athlete of the Year. Czterokrotnie wygrywała Plebiscyt Przeglądu Sportowego na 10 Najlepszych Sportowców Polski (w sumie 9-krotnie w "10"), siedmiokrotnie triumfowała w rankingu Złote Kolce. W 1981 została wybrana do International Jewish Sports Hall of Fame – międzynarodowej galerii sław sportowców pochodzenia żydowskiego. W plebiscycie "Polityki", "Przeglądu Sportowego" i "Tempa" została uznana w 1998 za postać numer 1 w polskim sporcie XX wieku. W 2005 bydgoska Rada Miasta nadała jej tytuł honorowego obywatela Bydgoszczy. 29 września 2007 została uhonorowana doktoratem honoris causa Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Otrzymała również Medal Kalos Kagathos (w 1994) przyznawany wybitnym sportowcom, którzy odnieśli sukces również poza sportem. W 2009 roku nadano jej tytuł Honorowego Prezesa Polskiego Związku Lekkiej Atletyki oraz w plebiscycie z okazji 90-lecia PZLA wybrano ją najlepszą polską lekkoatletką w biegach na 200 i 400 metrów. W 2012 została włączona do IAAF Hall of Fame.

W Pułtusku znajduje się publiczna szkoła podstawowa jej imienia. 10 września 2014 została honorową obywatelką Sopotu., 20 września 2014 Pułtuska, a 26 marca 2015 Zgierza.

Odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2014)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi.

Źródło: Wikipedia